Choroby porzeczki i skuteczne sposoby ich zwalczania

Porzeczka, podobnie jak agrest, należy do rodziny skalnicowatych. Należy do tego samego rodzaju co agrest (Ribes). Rodzaj ten obejmuje aż 150 gatunków porzeczek i 50 gatunków agrestów. Wśród nich są liczne odmiany, które powstały w wyniku prac hodowlanych na całym świecie. Znane są uprawne oraz ozdobne gatunki porzeczek. W ogrodach ozdobnych często spotyka się porzeczkę krwistą, która nie owocuje.

Pochodzenie porzeczek i agrestu

Rośliny występują powszechnie na całym globie. Gatunki uprawne to głównie:

• porzeczka czerwona,
• czarna porzeczka,
• porzeczka biała,
• porzeczka złota,
• agrest pospolity.

Porzeczka czarna – pochodzenie

Porzeczka czarna (Ribes nigrum) powszechnie występuje na terenach Azji oraz Europy. Spotkać ją można nawet w Południowej części Himalajów.

Porzeczka czerwona – pochodzenie

Porzeczka czerwona (Ribes rubrum) spotykana jest w Środkowej i Północnej Europie oraz w Azji. Ma mniejszy zasięg niż porzeczka czarna.

Porzeczka skalna – pochodzenie

Ribes petraeum to typowo górski gatunek rośliny. W stanie naturalnym spotkać ją można w górach Europy, Azji i w Afryce.

Agrest pospolity – pochodzenie

Większość odmian uprawnych pochodzi właśnie w wyniku krzyżowania agrestu pospolitego z agrestem kędzierzawym. Oba gatunki występują w Europie i w Azji.

Pielęgnacja i wymagania porzeczek

Najlepsze miejsce pod uprawę roślin z rodzaju Ribes to ciepłe, słoneczne i żyzne ziemie. Rośliny sadzi się do gleby wzbogaconej kompostem lub obornikiem granulowanym. Rozstawa między krzewami powinna być spora, łatwiej wtedy walczyć z chorobami i szkodnikami.

Porzeczki po posadzeniu od razu się przycina, pobudza to rośliny do wzrostu i tworzenia pędów owocujących. W sadach można stosować ściółkę, łatwiej wtedy chronić roślinę przed antraknozą liści. Porzeczka wymaga regularnego cięcia, które polega na usuwaniu uszkodzonych pędów. Silnie rozkrzewione odmiany powinny być prześwietlane. Wycina się wtedy część gałęzi w głębi krzewu. W każdym sadzie towarowym porzeczka wymaga ochrony przed najgroźniejszymi chorobami i przed szkodnikami.

Najgroźniejsza choroba liści porzeczek oraz agrestu

Najniebezpieczniejszą chorobą gatunków z rodzaju Ribes jest opadzina liści. Choroba inaczej nazywa się antraknozą, ta nazwa w literaturze występuje zamiennie. Głównym objawem choroby grzybowej jest całkowite uszkodzenie aparatu asymilacyjnego rośliny. Wtórnym niebezpieczeństwem jest przemarzanie roślin na zimę. Na początku na liściach porzeczki i agrestu pojawiają się bardzo drobne plamki. Najpierw zmiany są w kolorze zielonym, później żółkną, aż w końcu stają się brunatne. Plamki na liściach porzeczki i agrestu są wypukłe, największe ich skupienia występują na brzegach liści. Po pewnym czasie liście opadają. Stan rośliny pogarsza się z dnia na dzień. Krzewy nie przeprowadzają procesu fotosyntezy i zaczynają zamierać. Bardzo trudno uratować porzeczki w przypadku wystąpienia silnego porażenia roślin. Antraknoza liści do główna grzybowa choroba czarnej porzeczki. Porażone krzewy są podatne na zakażenie patogenem, który wywołuje białą plamistość.

Jak przebiega zakażenie antraknozą liści?

W przypadku ochrony upraw należy znać biologię grzyba i odpowiednio umieć zidentyfikować pierwsze objawy na liściach. Grzyb zimuje w resztkach roślinnych, zwykle pod krzewami. Wiosną podczas opadów atmosferycznych zarodniki przenoszone są za pomocą kropel na rośliny. Tam zaczynają kiełkować i wnikać w tkankę roślin.

Pierwsze plamy na liściach porzeczki czarnej pojawiają się już w maju. Przy braku interwencji, w lipcu roślina zaczyna tracić blaszki liściowe, już w sierpniu krzewy są ogołocone. Tak wczesna defoliacja doprowadza do braku owocowania w roku kolejnym. Roślina może nie przetrwać zimy, jest w złej kondycji.

Jak chronić porzeczki i agrest przed opadziną liści?

Antraknoza liści jest uporczywą chorobą i trzeba ją bezwzględnie zwalczać. Najważniejsze są odpowiednie zabiegi fitosanitarne, które ograniczają możliwości zakażenia. Chodzi tu głównie o dokładne zbieranie resztek roślinnych. Zebrane muszą być wszystkie opadłe liście. W zainfekowanych organach zimują zarodniki grzyba. Liści nie wolno kompostować, trzeba je palić lub utylizować.

Patogen może przetrwać wiele miesięcy na opadłych liściach porzeczki lub agrestu. Wystąpienie choroby powinno być sygnałem do rozpoczęcia walki z patogenem. W tym celu stosuje się fungicydy biobójcze. Uprawa odmian odpornych jest dobrym wyjściem w uprawach ekologicznych.

Opadzina liści porzeczki – odmiany odporne

Poszczególne odmiany rośliny mogą mieć różny stopień wrażliwości na choroby. Warto wybierać odmiany mało wrażliwe. Poleca się tutaj odmianę porzeczki 'Holenderska Czerwona’. Jest ona ponadto odporna na mróz, owocuje bardzo obficie. 'Rondom’ to kolejna mutacja owocującej na czerwono porzeczki, która jest mało wrażliwa na opadzinę liści. 'Biała z Juterborg’ to odmiana porzeczki białej, która jest odporna na antraknozę liści. Z porzeczki czarnej poleca się odmiany 'Titana’ i 'Ojebyn’. W przypadku posiadania odmian odpornych również należy stosować ochronę porzeczek.

Inne grzybowe choroby czarnej i czerwonej porzeczki oraz agrestu

Na roślinach mogą wystąpić też inne choroby, które wpływają na plonowanie roślin i mogą doprowadzić do usychania krzewów owocowych. Na porzeczkach i na agreście pojawia się dość często mączniak, rośliny mogą zachorować też na rdzę i na czarną plamistość.

Mączniak europejski agrestu

Grzyb poraża wszystkie części roślin, objawy występują na liściach, pędach oraz na owocach. Tworzy charakterystyczną pleśń, która ma postać białego proszku. Stąd nazwa mączniak. Zainfekowane owoce nie nadają się do jedzenia. Mączysty nalot z licznymi, czarnymi zarodnikami pojawia się już w maju. Przy silnym porażeniu roślin, całe krzewy są przebarwione i pokryte grzybnią. Tej chorobie sprzyja ciepło i sucha pogoda, to dość nietypowe dla grzybów. Deszcze i wysoka wilgotność hamują kiełkowanie zarodników mączniaka europejskiego. Po wystąpieniu objawów należy przeprowadzić oprysk środkami ochrony porzeczek i agrestu. Rośliny powinny mieć zapewnione przewiewne stanowisko, a zabiegi pielęgnacyjne trzeba przeprowadzać zdezynfekowanym sprzętem.

Rdza wejmutkowo – porzeczkowa

Choroba występuje tylko w przypadku bliskiej obecności sosen wejmutek. Patogen potrzebuje dwóch żywicieli, aby przejść pełen cykl rozwojowy. Brak sąsiedztwa tych dwóch roślin sprawia, że choroba nie występuje w sadach. W przypadku infekcji na roślinie tworzą się charakterystyczne rdzawe plamki. Na spodniej stronie liści porzeczki zaczynają pojawiać się skupiska zarodników. Porzeczki należy opryskać, nawet kilkakrotnie. Sosny, które rosną w pobliżu upraw, muszą być cięte. Pielęgnacja polega na wycięciu gałęzi, na których występują galaretowate, rdzawe twory.

Szkodniki porzeczek i agrestu

W ogrodzie, oprócz chorób, pojawiają się szkodniki krzewów owocowych. Najczęściej spotyka się wielopąkowca porzeczkowego, przędziorka chmielowca i różne gatunki mszyc. Rzadziej pojawiają się gąsienice motyli i muchówki.

Wielopąkowiec porzeczkowy

Wielopąkowiec może być poważnym zagrożeniem w uprawie porzeczki czarnej. To roztocz, który żeruje w pędach porzeczki. O jego obecności świadczą silnie nabrzmiałe pąki kwiatowe. Zainfekowane pąki nie zakwitną, nie pojawią się też owoce. Szkodnik zimuje w pąkach liściowych, na wiosnę wychodzi na zewnątrz w poszukiwaniu pąków kwiatowych. W późniejszym okresie wegetacji porzeczek szpeciel pojawia się na liściach porzeczki. Jest bardzo niebezpieczny dla upraw i trzeba do zwalczać.

Ochrona porzeczki czarnej przed roztoczem

Ochrona roślin polega na wielu zabiegach pielęgnacyjnych, które przyczyniają się do poprawy kondycji roślin, ważny jest też zakup zdrowych sadzonek. Należy wybierać dobrej jakości rośliny, które nie wykazują żadnych objawów chorobowych. Liście powinny być ciemnozielone, bez żadnych plamek. Pąki kwiatowe muszą być normalnej wielkości. Roślina nie może mieć uszkodzeń mechanicznych. Porażone rośliny powinny zostać opryskane. Zabieg przeprowadza się kilkukrotnie. Zainfekowane pędy z nabrzmiałymi pąkami trzeba wyciąć.

Mszyce na pąkach i na liściach porzeczki

Wiele gatunków mszyc atakuje odmiany uprawne porzeczek. Najczęściej spotyka się mszyce porzeczkowo-czyściecową. Żeruje na dwóch gatunkach roślin, na porzeczkach i na ozdobnym czyśćcu wełnistym. Rzadziej pojawiają się kolonie mszycy porzeczkowo-sałatowej i mszycy agrestowej. W większości przypadków są to szkodniki, które wymagają dwóch żywicieli.

Silne porażenie roślin powoduje deformacje liści. Blaszki mogą się nienaturalnie skręcać, czerwienieją i powstają widoczne wybrzuszenia. Obecność mszyc naraża roślinę na infekcję chorobami wirusowymi. Szkodniki są wektorem wirusa, który wywołuję rewersję porzeczki i otaśmienie nerwów agrestu. To przykład tego, że choroby i szkodniki często występują razem. Obecność jednych sprawia, że roślina traci swoją odporność i jest podatna na inne zagrożenia.

Przeziernik porzeczkowiec

To niewielki motyl o jasnych, prawie przeźroczystych skrzydłach. Szkody wyrządzane są przez gąsienice o różowej barwie, które żerują we wnętrzu pędów. Motyl składa jaja już w maju, w czerwcu gąsienice zaczynają żerować.

Krzywik porzeczkowiaczek

To również gatunek motyla, gąsienice żerują w pąkach kwiatowych. Wyjadają środek kwiatu i prowadzą do całkowitego zniszczenia pąków. Po okresie kwitnienia owady przenoszą się na dojrzewające jagody. Zimują larwy w ściółce. Ochrona krzewów owocowych powinna obejmować dokładne usuwanie resztek roślinnych z podłoża.

Wirusy na roślinach

Porzeczki i agrest mogą być atakowane przez wirusy. Najgroźniejszy z nich powoduje atawizm, inaczej zwany rewersją porzeczki. Występuje głównie na porzeczce czarnej. Choroby nie da się wyleczyć, gdyż nie istnieją preparaty na wirozy. Zainfekowane rośliny wykazują nietypową budowę organów. Na liściach mogą występować plamy, które układają się we wzory. Kwiaty są nienaturalnej budowy, mogą mieć wydłużone kielichy i inny kolor płatków korony. Roślina nie owocuje i trzeba ją wyciąć, aby choroba nie przeniosła się na inne osobniki.