Chaber łąkowy – warunki uprawy, pielęgnacja

Chaber łąkowy należy do rodziny astrowatych. Do tej samej rodziny należy też chryzantema i sałata. Naturalnie występuje w całej Europie, w Azji, a także w Afryce. Do obu Ameryk został zawleczony z Europy i teraz porasta tam sporo dzikich obszarów. Wiele gatunków chabrów ma znaczenie jako rośliny ozdobne. Chaber bławatek to nie tylko popularny towarzysz zbóż, ale też roślina o właściwościach leczniczych. Z chabrów uzyskuje się miód, płatki używane są w kosmetyce, a także w kuchni. Kwiaty są jadalne i mogą być dodatkiem do sałatek, deserów. Jadalne kwiaty występują także jako składnik herbat. Chabry są powszechnie uważane za chwasty w zbożach i roślinach rolniczych. Z tego względu mogą być zmorą rolników i są powszechnie zwalczane.

Nazwa chabra — pochodzenie i znaczenie

Łacińska nazwa rośliny to Centaurea spp., wywodzi się ona z mitologii. Nawiązuje do centaura, mitycznego stworzenia, który był pół koniem, a pół mężczyzną. Centaur nauczał ludzi na temat ziół i ich działania na organizm. Zioła to pierwsze leki, które stosowane były przy zwalczaniu chorób. Rysunki kwiatów bławatka spotkano na pierwszych malunkach egipskich, już wtedy miały znaczenie lecznicze i kulturowe. Uważa się, że pierwsze miody pochodziły z chabrów.

Chabry w kuchni

W kuchni chaber jest składnikiem wielu potraw. Może być dekoracyjnym dodatkiem do sałatek, wchodzi w skład mieszanek herbat. Znane są też przepisy, w których roślina gra pierwsze skrzypce. Jest to na przykład napój chabrowy, inaczej nazwany lemoniadą. W tym celu płatki bławatka zalewa się wodą, dodaje się cukru i soku z cytryny. Po paru dniach napój jest gotowy. Ma właściwości orzeźwiające. W celu przygotowania lemoniady można używać też suszonych płatków chabra. Napój ma piękny, różowy kolor i smakuje obłędnie.

Wino chabrowe

Z rośliny wykonuje się też wino. Jadalne kwiaty zalewa się wodą z cukrem. Mieszankę należy odłożyć, w chłodnym i ciemnym miejscu powinna stać przez 14 dni. Po tym czasie kwiatowe wino jest gotowe.

Opis chabra łąkowego

Chaber to bylina, która tworzy wzniesione i rozgałęzione łodygi. Może dorastać nawet do 1 metra wysokości. Na łodydze tworzą się liście, nie mają ząbkowania i są jajowate. Liście w rozecie mogą być delikatnie powcinane. Roślina kwitnie przez całe lato aż do października.

Tworzy dekoracyjne kwiatostany charakterystyczne dla rodziny, są to koszyczki. Koszyczek ma okrywę, którą tworzą okrągławe, brunatne listki. Płatki korony dzielą się na rurkowate i języczkowate. Rurkowate są w środku kwiatu, mają barwę różową lub białą. Na brzegu znajdują się języczkowate kwiaty w kolorze różowym. Kuzyn chabra łąkowego — bławatek płatki ma niebieskie. Po przekwitnięciu roślina tworzy owoce, którymi są niełupki. Kwiatostany niektórych gatunków chabrów są zbudowane z jadalnych kwiatów. Roślina jest miododajna, pszczoły chętnie oblatują chabry, z nektaru powstaje pyszny i drogocenny miód.

Zastosowanie chabrów w ogrodnictwie

Chabry to wdzięczne rośliny, które z powodzeniem uprawiane są w ogrodach ozdobnych. Mimo tego, że często traktowane są jako chwasty, warto spojrzeć na nie przychylnym okiem. W rolnictwie bywają zwalczane, ale mogą być cennym gatunkiem dekoracyjnym i miododajnym. Są elementem ziołowych ogródków oraz naturalistycznych kompozycji.

Chabry doskonale komponują się z roślinami rabatowymi, mogą być dla nich tłem lub pierwszym planem. Niektóre gatunki sadzone są w ogrodach skalnych lub w pojemnikach. Nadają się do suchych bukietów i kompozycji florystycznych. Wiele gatunków roślin, jak na przykład chaber bławatek lub chaber górski są roślinami zasobnymi w nektar. Wysiewa się je w ogrodach przyjaznych pszczołom. Pszczoły produkują z nich miód, który ma wiele właściwości leczniczych. Miód z bławatka pachnie bardzo ładnie i ma wybitnie korzystne właściwości dla organizmu.

Miód bławatkowy — właściwości jadalnych kwiatów

Miód bławatkowy jest bardzo specyficzny zarówno, jeśli chodzi o jego smak, jak i właściwości. Z niebieskich kwiatów chabra bławatka uzyskuje się miód o bursztynowym kolorze. Jest płynny i krystalizuje po dłuższym czasie. Warto podkreślić, że chaber zawiera drogocenny lizozym. Procentowy udział tego składnika jest największy właśnie w tym miodzie. Ma wyczuwalną nutę kwiatów chabra niebieskiego bławatka, jak i charakterystyczną goryczkę. Smakuje bardzo dobrze i jest cennym dodatkiem do diety. Z powodzeniem zastępuje cukier, ale jest też doskonały do tworzenia marynat do mięs lub warzyw.

Miód chabrowy jest też składnikiem kosmetyków, ma właściwości kojące skórę i antybakteryjne działanie. Niekiedy spotyka się miody, które mają dodatek płatków bławatka, bardzo ładnie się prezentują. Płatki chabra nadają miodom pięknego aromatu i niwelują smak goryczki. Taki miód może być ładnym prezentem świątecznym.

Właściwości lecznicze chabrów

Chabry mają właściwości lecznicze i są cennymi ziołami, mimo iż czasem mogą być chwastami. Zwalczanie chabrów jest często konieczne w uprawach zbóż, mimo iż jest to cenna roślina lecznicza i miododajna. W tej kwestii największe znaczenie ma chaber bławatek, który jest rośliną jednoroczną. Jego niebieskie płatki są bogate w glikozydy antocyjanowe. Z płatków chabra wykonuje się napary, które mają szerokie zastosowanie w ziołolecznictwie.

Mogą przynosić ulgę w schorzeniach dróg moczowych, wspomagają przemianę materii i działają kojąco na układ pokarmowy. Wyciągów z bławatka można używać też w postaci okładów. Wykazują wtedy działanie antybakteryjne i są stosowane w leczeniu zapaleń spojówek lub trądziku. Zastosowanie płatków chabra ma też znaczenie w kosmetyce.

Inne zastosowanie chabrów

Rośliny wchodzą w skład preparatów do włosów lub jako nuta zapachowa kosmetyków. Płatki chabrów są też dodatkiem do odprężającej kąpieli, jako element dekoracyjny i pielęgnujący skórę. Woda w wannie barwi się na niebiesko. Niegdyś rośliny były używane do robienia wianków kwiatowych, kojarzą się z wiejskim krajobrazem i z dożynkami. Suszone płatki są dodatkiem do potpourri.

Jadalne kwiaty dla zwierząt

Chaber jest też cennym składnikiem paszy dla zwierząt. Wykazuje właściwości lecznicze. Jego dodatek pozytywnie wpływa na nerki gryzoni. Jadalne kwiaty mogą być w mieszankach dla szynszyli i koszatniczek. Dzięki temu chroni układ moczowy zwierząt i sprawia, że pasza jest chętniej jedzona przez te drobne ssaki.

Kąpiel z chabrami

Kilka świeżych lub suszonych płatków chabra należy wymieszać z 0,5 soli morskiej. Można dodać kwiatów lawendy lub koszyczków rumianku. Wszystko trzeba umieścić w szklanym pojemniku na parę dni. Garść soli umieszcza się w woreczku lub wsypuje bezpośrednio do wanny z ciepłą wodą. Relaksacyjna kąpiel powinna trwać minimum 15 minut.

Kiedy zrywać jadalne kwiaty chabrów?

Kwiatostany należy zrywać w suchy i w ciepły dzień. Muszą być w pełni rozwinięte i suche. Opady deszczu sprawiają, że roślina nie nadaje się do zbioru i do przechowywania. Po zerwaniu rośliny należy ją rozłożyć na materiale i odczekać aż owady wyjdą spomiędzy płatków. Później roślinę trzeba dobrze wysuszyć. Najlepiej robić to w temperaturze około 25 stopni, w suchym i w przewiewnym miejscu. Kiedy płatki będą już suche można przechowywać je w słoikach lub w puszkach. Doskonale sprawdzą się jako przyprawa w kuchni lub jako dodatek do dań.

Chaber łąkowy — wymagania

Chaber w ogrodach uprawiany jest dużo mniej niż inne gatunki ozdobne z rodziny astrowatych. Jest raczej kojarzony jako chwast i często zwalczany. Jest czasem spotykany w ogrodowych łąkach kwietnych. Świetnie wabi owady zapylające, które produkują z niego miód. Chaber bławatek niebieski i chaber łąkowy mogą rosnąć na jedynym stanowisku. Mają podobne wymagania względem gleby i nasłonecznienia. Bardzo dobrze czują się w pełnym słońcu. Dobrze znoszą konkurencję z innymi roślinami, co jest cechą chwastów. Chaber łąkowy ma wysokie zdolności ekspansywne. Potrafi szybko rozprzestrzeniać się na duże obszary. Z tego względu w ogrodach i na rabatach powinien być kontrolowany.

Zwalczanie chabrów jest utrudnione, bo to doskonale przystosowane chwasty. Czasem lepiej wykorzystać ich potencjał. Rośliny nie są trujące, nie stanowią zagrożenia dla zwierząt, mają jadalne kwiaty, które obficie wytwarzają nektar. Z tego względu są bardzo cenione w ogrodach przyjaznych pszczołom. W uprawie chaber łąkowy i chaber bławatek nie wymagają podlewania i nawożenia. Rośliny doskonale radzą sobie same. Koszenie łąki kwietnej powinno odbywać się po przekwitnięciu roślin. Dzięki temu zapewnia się pszczołom pokarm i uzyskuje się cenny miód.

Znaczenie chabrów w bioróżnorodności

Rośliny wabią owady zapylające do ogrodu. To nie tylko pszczoły, ale też trzmiele i inne gatunki, które żywią się nektarem. Rola owadów zapylających ma znaczenie dla rolników i sadowników. Ich obecność podnosi plon. Jest też drugie znaczenie tego zjawiska. Im więcej owadów w ogrodzie, tym ochrona przed szkodnikami jest wyższa. Ogród różnorodny potrafi obronić się sam przed mszycami i przed gąsienicami.

Inne gatunki chabrów

W ogrodnictwie znaczenie mają także inne gatunki chabrów. Dekoracyjny jest głównie chaber górski, który występuje w wielu odmianach. Jest rośliną wieloletnią, która doskonale czuje się w miejscach nasłonecznionych. Kwiaty chabrów górskich zebrane są w bardzo dekoracyjne koszyczki. Mogą mieć one różną barwę. Jest to roślina niższa niż chaber bławatek i chaber łąkowy, ale tworzy większe kwiatostany. Może kwitnąć na niebiesko i na różowo, czasem spotyka się odmiany białe.

Wymagania chabrów górskich

Chabry górskie sadzi się głównie w ogrodach skalnych, ponieważ są to niskie byliny. Doskonale rosną na glebach przepuszczalnych, wymagają wilgotnego i żyznego podłoża, które ma odczyn zasadowy. Chabry górskie nie znoszą ciężkich i zalanych gleb, zastój wody będzie dla nich zabójczy.

Zastosowanie chabrów górskich

Chaber górski może być sadzony na rabatach w mniejszych lub w większych grupach. Dobrze znosi konkurencje i łatwo się rozmnaża. Jest też rośliną miododajną i często stanowi mieszankę nasion na łąki kwietne i ogrody ziołowe. Roślina może być letnim elementem rabat całorocznych, chętnie sadzona jest z roślinami cebulowymi. Niekiedy spotyka się kwiaty chabrów górskich w kwiaciarniach, są wytrzymałe i doskonale sprawdzają się w bukietach.